İnsanlar kuyumcuların altın takılara bakarak öncelikle altın olup olmadığını hatta ayarını nasıl anladıklarını hep hayranlıkla gözlemiş, hem de anlamaya çalışmıştır.

Bu bilgi nerden geliyor?

Sürekli hep bunu soruyorlar kuyumculara. Nerden anlıyorsunuz?

Tabi bu anlama kabiliyet öncelikle kuyumcuların tamamında olan bir özellik değildir. Kuyumcu satış mağazalarında da çalışan personelin ciddi bir kısmı bile ürünün altın olup olmadığı noktasında genellikle daha tecrübeli olan firma sahibi ve usta konumunda olan kişilere sormaktadırlar.

Bu bilginin oluşmasında en büyük etken tecrübedir. Yıllarca bir şeyle uğraşmaya başladığınızda o sizde kişilik oluşturmaya başlar, onu hissetmeye, tanımaya başlarsınız.

Altın neden değerlidir?

Altından çok daha az bulunan madenler var ama bazısının hiçbir değeri yok. Demek ki mesele az olması değil.

Faydalı olması da diyemeyiz. Çünkü altının kullanıldığı veya olmazsa olmaz gerekli olduğu bir alan nerdeyse yok.

Takı yapılmasında kullanılması, yatırımlık olarak talep edilen kısmının yanında çok az. Altının takı olarak kullanılması çok eskilere dayanan bir gelenek. Para yerine geçtiği için özellikle altın bilezik olarak tercih edilmekteydi.

Peki nedir altını bu kadar değerli kılan?

Dünyada savaşlara sebep olan, altın çıkan ülkelerin neredeyse başına belan olan altın. Afrika ülkelerindeki istikrarsızlığın, yoksulluğun ve çatışmaların en büyük sebebi ülkelerinde olan kıymetli madenlerdir diyebiliriz. Bu madenleri ucuz almak isteyen Batı bu ülkelerin kendilerine gelmemesi ve sürekli sömürge olması için tüm süreçleri kullanmaktadır.

Altın hakkında biraz derinlemesine araştırma yaparsanız insanın yaratılışından itibaren Allah’ın insanlara öğrettiği temel elementlerdendir altın, demir gibi, bakır gibi, demiri savaş vb. ekipmanları olarak kullanırken, bakırdan kap kaçak yapmış, altını ve gümüşide para olarak daha çok kullanmış. Allah altını değerli kılmış ve insanoğlu da bunu böyle kabul etmiş diyebiliriz.

Altının gerçek olup olmamasının anlaşılması aslında çok eski bir mesele. Altın para olarak kullanıldığı için; gerçek mi, ayarı düşük mü bunlar en önemli sorulardır. Bir şeyin değişim aracı olması için belirli bir standart olması lazım. Bir yerden diğer yere gittiği zaman değişim aracının hesaplanabilir ve mukayese edilebilir olması lazım. Bu yüzden altından para üretimi ya güvenilen sarraflar tarafından veya devlet tarafından organize edilmiş ve piyasaya sürülmüştür. Tabi bu kadar yaygın kullanımı olan bir şeyin zaman içinde suiistimale uğraması kaçınılmaz bir sonuçtur. Bazen sarraflar daha fazla kazanma hırslarından, devletler ise harcamalarını finanse edebilmek için altının ayarını düşük tutması çok yaygın bir usuldür.

Bu ayar düşürme süreçleri, insanlarda altını tanıma ve ayarını kontrol etme refleksini geliştirmiştir. Günümüzde kuyumcularda olduğu gibi.

1970’li yıllara kadar filmlerde altın parayı dişlemek, el yordamıyla tartmak, alıcı gözüyle süzmek en çok rastlanılan sahnedir. Çünkü bu yıllara kadar dünyadaki asıl para altındı. Amerika’nın Bretton Woods Konferansı’nda doların altına bağlı olma kuralını kaldırması sonrasında altının konumu değişti dünyada. Aslında altını tanımakla ilgili bu yöntemler yüzyıllardır uygulanan bir tecrübedir ve günümüzde de kuyumcular bunu yapmaktadır.

Altının dişle ısırılarak kontrol edilmesi?

Eskiden dişle yoklamanın mantığı yumuşaklığını kontrol etmekti. Altın madeni saflığa doğru gittikçe yumuşak bir madene dönmektedir.  Altın sertleştikçe ayarı düşmektedir. Tabi eskiden günümüzdeki gibi 8 ayar altın ve 14 ayar altın yoktu tabii ki. Önceleri 21 ayar ve 22 ayar olarak altın tedavül edilir, 21 ayar altın düşük olarak addedilirdi. Devletlerin altın parayı 21 ayar olarak basması ekonomisinin iyi olmadığına işaret sayılırdı.

Altının rengi ve dokusu nasıldır?

Altının kendine has bir dokusu ve rengi vardır. Özellikle renginin emsali yoktur diyebiliriz. Kuyumcularda yerleşen bilgi aslında budur. Sürekli altınla, mücevherle uğraşmanın tezahürü olarak bu bilinç kuyumcuda yerleşmektedir.

Altın olmadığını nasıl biliyorsunuz?

Kuyumculara özellikle son yıllarda bazı insanlar kaplama adı altında satılan bijuteri takıları getirip altın olup olmadığını çok sormaktalar ve olumsuz cevap alınca da nasıl biliyorsunuz diye soruyorlar.

Kuyumcular altını sesinden tanır mı?

Altın cama çarptığında altının yoğunluğuna göre farklı tonlarda ses vermektedir. Altın ayarı yükseldikçe ses keskinleşmektedir. Tecrübe ve kulak aşinalığı olan kuyumcular sesinden altını ve hatta ayarını dahi anlayabilmektedirler. Bunların sayısı son yıllarda çok ciddi azalmıştır.

Altın takıya tutarak ayar ölçebilen ithal makinalar tüm sarrafların elinde var artık.

Mihenk taşıyla altının ayarına bakmak

Kuyumcuların çok fazla kullandığı asıl yöntem altın ürünü mihenk taşına sürerek, taşın üstündeki çiziğe de altın ayar suyunu sürerek ayar kontrolünü yapmasıdır. Ürünün altın kaplamalı olma riskinden dolayı genellikle bu işlem ürün kesilerek iç kısmından bir yerin sürtülmesiyle yapılır.

Sürdüğü ayar suyu değerinin silmediği altın o ayardır. Misalin 22 ayar altın asit suyu sürdüğünde mihenk taşındaki çizik siliniyorsa o ürün 22 ayar değildir. Genelde yüksek ayardan düşük ayara doğru asit suyu 1 kaç kere vurulur.

22 ayar altından sonra 14 ayar altın suyu sürüldüğünde çizik silinmiyorsa o zaman o ürün 14 ayar altındır. Tabii kontrol %100 doğru sonuç vermez.  Daha çok kuyumcu altın olduğuna ikna olduğu fakat ayarını çözemediği durumlarda bu yöntemden faydalanır. Altın olmadığına kanaat ettiği bir ürünü direk bozdurmak isteyen kişiye iade eder.

Kuyumcunun ayarla ilgili söylediği kesin doğrumu dur?

Çok üzülerek duyduğumuz sektörde bazı insanlar bu sureci de müşteriyi yanıltmak ve ucuza bozmak için kullanmaktadırlar. Ürün misalin 14 ayar olmasına rağmen 18 ayarın asit suyunu sürerek, asidin 14 ayarı sildiğini ürünün 8 ayar olduğunu müşteriye söylemekte, müşteriyi yanlış yönlendirmekte malı aldığı kuyumcuya karşı zan beslemesine sebep olmaktadır ve kendisi de haram olan bir kazanç elde etmektedir. Günümüzde altın fiyatları çok yükselmiş olmakta 8 ayar altınını gramı 330 tl iken 14 ayar altının gramı 585 liradır. Örneğin 5 gram ağırlığında altın yüzük bozulurken 14 ayar olan yüzüğün 8 ayar altın yüzük olarak bozulmasından dolayı 1250 lira daha ucuza bozulmaktadır.

Bu tarz durumlarda elinizde sertifika veya ürüne ait kuyumcuların yazdığı kartvizitler varsa oradaki bilgilere itibar ediniz sizlere düşük ayar olduğunu söyleyen kuyumcudan uzak durunuz.

Altının eritilerek ayar evlerinde analiz ettirilmesi

Şimdiye kadar anlattıklarımız tecrübelerle altını tanımak hakkındaydı. Kuyumculuk sektöründe hurda diye adlandırılan müşterilerin bozduğu altın bilezik, altın bileklik, altın küpe, altın yüzük ve altın takı setleri gibi tüm altınlar önce ocaklarda eritilmekte, eritilip kitle haline getirilen altınlar (takoz diye adlandırılmakta) daha sonrada içindeki altın ve gümüş analiz edilmektedir. Ayar tespit işini ayar evleri yapmaktadır.